.jpg)
کاربرد استانداردها در صنعت
در ابتدا لازم است تعریفی از استاندارد ارائه شود:
استاندارد یعنی نظم و قانون.
خیلی مشخص است که نظم و قانون از دید هر شخص معنایی دارد و لذا تعاریف مختلفی برای استاندارد بیان شده است. در زیر به صورت تک جمله چند مورد تعریف استاندارد را بیان می کنم.
• آنچه طبق قرارداد، سنت، یا قوانین نمونه‌ای برای سرمشق به کار می‌رود.
• وضع قوانین و مقرارت برای تعیین کیفیت و مشخصات مطلوب یک کالا یا خدمات را استاندارد می‌گویند.
• استاندارد باعث مي شود كه ما با خيال راحت، كالا و خدمات مورد نياز خود را انتخاب کنیم و بدانيم كه انتخاب ما مشکلی برای ما ایجاد نمی کند.
• استاندارد نظمی است مبتنی بر نتایج استوار علوم، فنون و تجارب بشری.
اما مهمتر از تعریف استاندارد مزایای استفاده کردن از استاندارد است که بخشی از آن عبارت است از:
• ایجاد هماهنگی و وحدت رویه در تولید، بازرسی و ...
• صرفه جوئی در اقتصاد ناشی از تبادل تجربیات.
• حفظ سلامت ناشی از نظارت قانونمند.
• گسترش مبادلات بازرگانی داخلی و خارجی ناشی از کاهش سوء تفاهمات و اختلافات در برداشت از مسائل.
• تسهیل ارتباطات ناشی از ایجاد زبان مشترک بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان.
انواع استاندارد
اصولاً استانداردها به چهار یا بعضاً پنج دسته زیر تقسیم بندی می شوند:
1. استانداردهای کارخانه ای Factory Standard
2. استانداردهای ملی National Standard
3. استانداردهای منطقه ای Local Standard
4. استانداردهای بین المللی International Standard
5. استانداردهای صنفی یا انجمنی Society Standards
توضیح بیشتر در مورد انواع استانداردها:
1. استانداردهای کارخانه ای Factory Standard
استانداردهایی هستندک که در یک شرکت تهیه و اجرا می شود و فقط در محدوده و حوزه همان شرکت، پیمانکاران و مشتریانش کاربرد دارد. بعضاً این استانداردها حتی سختگیرانه تر و فراتر از استانداردهای ملی کشور خودشان و حتی استانداردهای بین المللی هستند و نشان از کیفیت و تفکر سیستمی آن کارخانه دارد. مانند استانداردهای:
شرکت جنرال الکتریک(GE)
شرکت فورد (FORD)
شرکت ولوو (VOLVO)
شرکت رنو ( Renault)
2. استانداردهای ملی National Standard
شامل استانداردهایی است که در یک کشور جاری و ساری هستند. استانداردهای ملی توسط موسسه استاندارد هر کشور تهیه، اجرا و بازنگری می شود.
از این جهت می توان استانداردهای ملی را به دو دسته :
استانداردهای ملی اجباری
استانداردهای ملی تشویقی
دسته بندی کرد.
همانطور که از نامشان پیداست در استانداردهای اجباری شما موظف به تولید محصول خود مطابق استاندارد هستید و نمی توانید بدون داشتن مجوز استاندارد، تولید و فروش داشته باشید.
معمولاً محصولات غذائی، محصولات مرتبط با صنعت ساختمان، خودرو سازی، محیط زیست و ... استاندارهای اجباری هستند.
مثلاً استاندارد ملی ایران به شماره 3132 استانداردی اجباری برای تولید میلگرد ساختمانی است که شما به عنوان یک تولید کننده میلگرد ساختمانی( که قرار است بعداً به عنوان آرماتور در ساختمان سازی استفاده شود) ملزم به تولید و کنترل محصول خود بر طبق آن هستید.
اما در استانداردهای ملی تشویقی داستان متفاوت است و شما ملزم به تولید طبق استاندارد نیستید و رعایت استاندارد نشان از کیفیت بالاتر محصول شما نسبت به رقبا است.
از جمله استانداردهای ملی می توان به :
• استاندارد ملی کشور عزیزمان ایران ISIRI،
• کشور آمریکا(ANSI) ،
• آلمان(DIN)
• انگلیس (BSI)
• فرانسه ( AFNOR)
• روسیه( GOST)
• ژاپن (JIS)
اشاره کرد.
3. استانداردهای منطقه ای Local Standard
عواملی نظیر موقعیت جغرافیایی، سیاست، روش تولید، آب و هوا، منافع مشترک و ... برخی از کشورها را بر آن داشته است تا مشترکاً مبادرت به تدوین استاندارد منطقه ای کنند.
مانند :
استاندارد اروپا( EN)
استاندارد کشورهای عربی(ASMO)
استاندارد کشورهای آفریقائی(ARSO)
4. استانداردهای بین المللی International Standard
با توجه به رشد صنعت و تجارت و تحولات علمی و اجتماعی، کشورها بیش از پیش با هم ارتباط داشته و استانداردهای بین المللی را تهیه می کنند.
این استانداردها حاصل توافقات کارشناسان استاندارد کشورهای مختلف می باشد.
شاید مهمترین استاندارد بین المللی سازمان بین المللی استاندارد ISO باشد که رد پای آن را در گوشه گوشه زندگی خود حس می کنیم. استانداردهای زیست محیطی، مدیریت کیفیت، مشتری مداری و ... تنها بخش کوچکی از استانداردهای بین المللی می باشد.
5. استانداردهای صنفی یا انجمنی Society Standards
همانطور که از نام این استاندارد پیداست این استاندارد متعلق به یک گروه کاری، حرفه مشخص، تولید کنندگان کالای خاص و ... است که جهت سهولت تولید استانداردهایی را تهیه و تصویب کرده اند. این استانداردها بیشتر در کشور آمریکا تهیه شده و کاربردی حتی بین المللی دارند.
مانند:
• انجمن مهندسین مکانیک آمریکا (ASME)
• انجمن آزمون و مواد آمریکا ASTM
• نکته: بیشتر دستورالعملهای آزمون مواد مانند تستهای کشش، خمش، سختی سنجی، ضربه، آنالیز شیمیایی و ... از این استاندارد اقتباس می شود.
استاندارهای پر مصرف مهندسین مواد و مکانیک:
• انجمن مهندسان خودرو آمریکا ( SAE)
• انجمن بین‌المللی مهندسان خوردگی (NACE)
• انجمن آزمایشات غیرمخرب آمریکا (ASNT)
که معتبرترین مدرک جهانی در زمینه تستهای NDT است.
استانداردهای وزارت دفاع آمریکا (MIL-STD) را هم با قدری اغماض می توان در این دسته جا داد.
موسسه استاندارد ایران در سال 1304 هجری شمسی و فقط در حیطه اوزان و مقیاسها( بازرسی ترازوها و ...) تاسیس شد. اما در زمینه بازرسی کالا از سال 1332 مورد توجه حکومت وقت قرار گرفت.
جالب است اولین علامت استاندارد در سال 1345 روی محصولات ایرانی مشاهده شد!
دو شرکت تولید کننده کاشی و بیسکوئیت جز اولین دارندگان و استفاده کنندگان از علامت استاندارد ملی ایران شدند.
در حال حاضر حدود 7000 استاندارد ملی در کشور وجود دارد که فقط 400 مورد آن( حدود 6%) آنها استاندارد های اجباری است.
علامت استاندارد ایران مانند حرف S می باشد.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ISIRI می باشد.
14 اکتبر مصادف با 22 مهر ماه روز جهانی استاندارد است و معمولاً سازمان ملی استاندارد ایران از شرکتهای نمونه در رعایت استاندارد، مسئولین کنترل کیفیت نمونه در نظارت بر رعایت استاندارد و ... تقدیری به عمل می آورد.
لیستی از مشهور ترین استانداردهاي بین المللی و ملی
استانداردهاي انجمن مهندسین الکترونیک در زمینه ي برق IEEE
استانداردهاي کمیته ي بین المللی الکترونیک IEC
استاندارد در زمینه تجهیزات و وسائل مهار آتش NFPA
استانداردهاي سازمان بین المللی استاندارد ISO
استانداردهاي انجمن پترولیوم آمریکا در زمینه نفت API
استانداردهاي برودت و تهویه هوا ARI
استانداردهاي انجمن مهندسین مکانیک آمریکا ASME
استانداردهاي انجمن تست مواد آمریکا ASTM
استانداردهاي انجمن بتون آمریکا ACI
استانداردهاي مؤسسه ي استانداردهاي بریتانیا BSI
استانداردهاي مؤسسه استانداردهاي آلمان DIN
استانداردهاي انجمن مهندسی روشنایی IESNA
استانداردهاي مؤسسه ملی استانداردهاي آمریکا ANSI
استانداردهاي کمیته استاندارد سازي اروپا CEN(EN)
استانداردهاي آزمایشگاههاي ایمنی UL
استانداردهاي انجمن وسائل برقی NEMA
استانداردهاي انجمن مهندسین کابل ICEA
استانداردهاي انجمن آلومینیوم AA
استاندارد رنگو شیمی نساجی آمریکا AATCC
استانداردهاي انجمن یاتاقان وبلبرینگامریکا ABMA
استاندارد مهندسی صوت AES
استاندارد هاي انجمن گاز امریکا AGA
استاندارد هاي انجمن تولید کنندگان چرخ دنده امریکا AGMA
استانداردهاي سازهاي فولادي امریکا AISC
استاندارد فضانوردي و ستاره شناسی آمریکا AIAA
استاندارد انرژي اتمی آمریکا ANS
استانداردهاي سرمایشو گرمایشدما در ساختمان تاسیسات ساختمان ASHRAE
استاندارد انجمن بهداشت آمریکا ASSE
استانداردهاي انجمن جوشکاري آمریکا AWS
استانداردهاي انجمن آمریکایی دستگاههاي آبرسان AWWA
استانداردهاي انجمن ساخت ابزار سازه ها نظیر دربها BHMA
استانداردهاي انجمن گازفشرده CGA
(MERRITT) استانداردها وهند بوك مهندسی عمران CIVIL
استانداردهاي انجمن تولید کنندگان جرثقیل وبالا برها CMAA
استانداردهاي ملی کانادا CSA
استانداردهاي فناوري هاي سیستم هاي خنک کننده CTI
استانداردهاي فولاد ایتالیا DANIELI
استانداردهاي قایق ها و کشتی هاي با سرعتبالا وکم DNV-BV
استاندارد انجمن اتصالات انبساطی EJMA
استاندارد اتحادیه اروپا EC
استاندارد انجمن اروپا EURO
استانداردهاي انجمن پردازش دهنده گاز GPA
استانداردهاي انجمن هیدرولیک .HI
استانداردهاي کنترل کیفیت کمیته بین المللی الکترونیک IECQ
استاندارد بین المللی تکنولوژي اطلاعات INCITS
استانداردهاي انجمن آمریکایی ابزارآلات اندازه گیري ISA
استانداردهاي اتحادیه بین المللی مخابرات/ بخش ارتباطات رادیویی ITU-R
استانداردهاي اتحادیه بین المللی مخابرات/ بخش ارتباطات مخابراتی ITU-T
استانداردهاي صنعتی ژاپن JIS
استانداردهاي کمیته استاندارد فنی اتصالات JTC1
استانداردهاي انجمن تولید کنندگان شیر الات و اتصالات MSS
استانداردهاي انجمن خوردگی آمریکا NACE
استاندارد بین المللی صنایع غذایی NSF
استاندارد ایمینی و بهداشت شغل OSHHA
استانداردهاي کارخانه خودرو سازي پژو فرانسه PSA
استاندارد هاي انجمن لوله PFI
استانداردهاي لوله هاي پلاستیکی امریکا PPI
استانداردهاي انجمن جوشکاري مقاومتی RWMA
استاندارد انجمن قطعات اتومبیل SAE
ا.ستانداردهاي انجمن پوشش و روکشهاي محافظتی مانند رنگ و ... SSPC
استانداردهاي انجمن تولیدکنندگان مبدل هاي حرارتی آمریکا TEMA
استانداردهاي نفت ایران IPS
کدهاي ساختمان سازي وزلزله UBC
